Τα παιδιά και οι φίλοι τους..

«Η φιλία βελτιώνει την ευτυχία και μειώνει τη δυστυχία με το να διπλασιάζει τη χαρά μας και να διαιρεί τη στεναχώρια μας»

Μάρκους Τούλιους Σισέρο, Ρωμαίος πολιτικός, ρήτορας και φιλόσοφος

Η έννοια της φιλίας είναι πολύ σημαντική για την ανθρώπινη ύπαρξη καθώς μας προσφέρει πολλά και χρήσιμα εφόδια για να είναι η ζωή μας πιο ποιοτική και απολαυστική. Πιο συγκεκριμένα έρευνες υποστηρίζουν ότι οι φιλίες που διαμορφώνονται κατά την ύστερη παιδική ηλικία και την πρώιμη εφηβεία μας προσφέρουν στοργή, καλή παρέα και διασκέδαση, συναισθηματική ασφάλεια, βοήθεια, συμβουλές και ενίσχυση, αναγνώριση των ενδιαφερόντων μας, των προσδοκιών μας και των φόβων μας, ευκαιρίες για ουσιαστική επικοινωνία καθώς και βάσεις για μελλοντικές ερωτικές, συζυγικές και γονεϊκές σχέσεις. Η φιλία ενδυναμώνει τα αισθήματα της προσωπικής μας αξίας και προάγει την ανάπτυξη των κοινωνικών μας δεξιοτήτων και της κοινωνικής μας ευαισθησίας. Πιθανότατα η πιο σημαντική λειτουργία της παιδικής φιλίας είναι να προσφέρει στα παιδιά ένα ευχάριστο και ασφαλές περιβάλλον, εκτός της οικογένειας, διάμεσο του οποίου μπορούν να εξερευνήσουν τις επιδράσεις και τα αποτελέσματα των συμπεριφορών τους στον εαυτό τους, στους φίλους τους και στο περιβάλλον τους.
Είναι όμως όλοι οι φίλοι των παιδιών μας αληθινοί φίλοι;
Σύμφωνα με τους επιστήμονες για να είναι μια φιλία αληθινή πρέπει να πληρεί τις εξής τρεις βασικές προϋποθέσεις: (1) Κάθε μέλος της φιλικής σχέσης να επιβεβαιώνει την ύπαρξη της φιλίας, (2) η σχέση να πηγάζει πρωτίστως από κοινά συναισθήματα στοργής από τον ένα προς τον άλλο και η σχέση καθεαυτού βιώνεται ως κάτι αρεστό, ευχάριστο και διασκεδαστικό χωρίς να υπάρχει κάποιο άλλο απώτερο κίνητρο για αυτή τη σχέση και (3) η σχέση είναι εθελούσια και όχι υποχρεωτική και υπαγορευμένη.
Χαρακτηριστικά της παιδική φιλίας
Οι φιλικές σχέσεις δεν αναπτύσσονται μόνο στο σχολικό περιβάλλον αλλά είναι πιθανό να προέρχονται και από άλλες πηγές όπως η γειτονιά και οι εξωσχολικές δραστηριότητες. Επιπλέον, οι σχέσεις των παιδιών τείνουν να είναι ρευστές και να μη διαρκούν πάντα για κάποιο δεδομένο χρονικό διάστημα, έχει παρατηρηθεί όμως ότι τα παιδιά που έχουν καλύτερο φίλο, ακόμα και αν τον χάσουν, τους είναι αρκετά εύκολο να βρουν καινούριο καλύτερο φίλο.
Επίσης, έχει παρατηρηθεί ότι τα παιδιά τείνουν να σχετίζονται με παιδιά με τα οποία έχουν ομοιότητες, για παράδειγμα τα παιδιά που είναι καλοί μαθητές τείνουν να κάνουν παρέα με άλλα παιδιά που είναι επίσης καλοί μαθητές, επιθετικά παιδιά τείνουν να κάνουν παρέα με επίσης επιθετικά παιδιά, ντροπαλά παιδιά τείνουν να κάνουν παρέα με ντροπαλά παιδιά κ.ο.κ.
Οι έρευνες υποστηρίζουν ότι τα παιδιά που έχουν φίλους γίνονται πολύ σπανιότερα θύματα βίαιης συμπεριφοράς από άλλα παιδιά στο σχολείο. Επιπλέον η ύπαρξη ενός φίλου έχει αποδειχτεί πολύ εποικοδομητική σε παιδιά που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο σπίτι καθώς η υποστήριξη από το φίλο έχει βρεθεί ότι μειώνει την εσωτερικοποίηση των προβλημάτων και την αρνητική εικόνα του εαυτού.
Η ύπαρξη του καλύτερου φίλου είναι πολύ σημαντική για τα παιδιά. Σύμφωνα με τις έρευνες η ύπαρξη πιο στενής φιλίας με ένα παιδί είναι πιο αποτελεσματική όσων αφορά την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης και της αντίληψης. Επιπλέον, η πιο στενή φιλία φαίνεται να είναι καλύτερης ποιότητας σε σχέση με άλλες φιλίες καθώς τα παιδιά αναφέρουν περισσότερη φροντίδα, συντροφικότητα, οικειότητα και αποκλειστικότητα όσων αφορά τους καλύτερους τους φίλους. Επίσης, τα παιδιά που έχουν καλύτερους φίλους τείνουν να είναι πιο συμμετοχικά σε σχολικές δραστηριότητες και να έχουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση.
Πρόσφατη έρευνα υπέδειξε ότι πολλές φορές τα παιδιά του δημοτικού, δεν μπορούν να ξεχωρίσουν πότε μια φιλία είναι πραγματική και ποτέ ανύπαρκτη. Ένα ποσοστό του ύψους του 13% θεωρεί φίλο του κάποιον που στην πραγματικότητα δεν τα υπολογίζει ή τα αντιπαθεί. Οι ερευνητές συμπέραναν ότι η ανάγκη των παιδιών να έχουν φίλους και να νιώθουν αποδεκτά είναι τόσο μεγάλη που πολλές φορές πλάθουν φιλίες στη φαντασία τους.
Οι φιλίες, όμως, ασκούν πάντα θετική επιρροή στη συμπεριφορά τους;
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, σε πολλές περιπτώσεις τα παιδιά τείνουν να κάνουν φιλίες με παιδιά που έχουν κοινά χαρακτηριστικά. Όταν όμως αυτά τα κοινά χαρακτηριστικά είναι αρνητικά όπως κακή σχολική επίδοση και άσχημη συμπεριφορά αναρωτιόμαστε κατά πόσο αυτή η τόσο σημαντική σχέση της φιλίας είναι όντως καλή για τα παιδιά μας. Επίσης, πολλά παιδιά στην προσπάθεια τους να γίνουν αποδεκτά και να αποκτήσουν φίλους υιοθετούν λάθος συμπεριφορές όπως να πειράξουν κάποιο άλλο παιδί ή να χρησιμοποιήσουν βωμολοχία για να δείξουν στους άλλους ότι είναι δυνατά.
Δεν υπάρχουν απαντήσεις για όλα και η έκβαση της κάθε κατάστασης δεν στηρίζεται μόνο σε ένα δεδομένο, για παράδειγμα δύο κακοί μαθητές μπορεί να πάνε καλά αν κάνουν μαζί ενισχυτικά μαθήματα και δεν νιώθουν μόνοι και εκτεθειμένοι.
Επίσης, οι επιστήμονες τονίζουν τη διαφορά μεταξύ της φιλίας ανάμεσα σε δύο παιδιά και της παρέας. Η φιλία μεταξύ δύο ανθρώπων είναι πιο στενή και πιο αληθινή καθώς εστιάζει στο άτομο, ενώ μέσα σε μια παρέα αναπτύσσονται και άλλα θέματα όπως ηγεσία, ομαδικές αποφάσεις και περισσότερη πίεση, καθώς εστιάζει στο σύνολο.
Ο ρόλος των γονέων και των δασκάλων
Οι ουσιαστικές και καλές φιλίες είναι πολύ σημαντικές για την υγιή εξέλιξη των παιδιών και για την καλή ποιότητα της ζωής τους. Οι γονείς και οι δάσκαλοι πρέπει να βοηθούν τα παιδιά να αναπτύξουν φιλίες και να ενισχύσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες.
Οι γονείς μπορούν να φροντίζουν το παιδί να έχει τη δυνατότητα να παίζει με άλλα παιδιά και εκτός σχολείου είτε καλώντας συνομήλικους στο σπίτι ή ενισχύοντας τη συμμετοχή του παιδιού σε δραστηριότητες που έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν άλλα παιδιά.
Οι δάσκαλοι μπορούν να δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία για ομαδικές δραστηριότητες στην τάξη όπως επίσης και για δραστηριότητες που περιλαμβάνουν μόνο δύο παιδιά ενισχύοντας έτσι την πιθανότητα για ανάπτυξη πιο στενής φιλίας.
Αμαλία Λουίζου, MA
Ψυχοθεραπεύτρια-Οικογενειακή Σύμβουλος
Κέντρο Παιδιού Εφήβου Οικογένειας
www.kepeo.com